De digitale euro: een collectieve stap vooruit voor Europa

Inleidende verklaring door Piero Cipollone, directielid van de ECB, voor de Commissie economische en monetaire zaken van het Europees Parlement

Brussel, 17 november 2025

Het is mij een genoegen om u opnieuw te ontmoeten voor een update over de digitale euro. Dit is de zevende keer dat ik met deze commissie over dit onderwerp van gedachten wissel.

We boeken vooruitgang met de voorbereiding van zowel de wetgeving als de technische aspecten, zodat centralebankgeld in het digitale tijdperk ten dienste kan blijven staan van de burgers, het bedrijfsleven en de economie van Europa.

De Raad van de Europese Unie streeft ernaar om voor het einde van het jaar overeenstemming te bereiken over de algemene opzet van zijn conceptwetgeving,^[1] en u werkt aan het formuleren van het standpunt van het Europees Parlement.

Tijdens de Eurotop in oktober spraken de leiders van het eurogebied opnieuw over het strategische belang van de digitale euro. Ze benadrukten hoe belangrijk het is het wetgevingskader snel te voltooien en de overige voorbereidende stappen te versnellen.^[2]

Om ervoor te zorgen dat alles technisch klaar is, heeft de Raad van Bestuur van de ECB onlangs besloten te starten met de volgende fase van het project voor de digitale euro.^[3]

Nu we ons verder voorbereiden op de mogelijke uitgifte van een digitale euro, wil ik graag ingaan op een aantal terugkerende vragen. In het publieke debat hoor ik vaak vier specifieke vragen:

• Waarom hebben we een andere betaaloplossing nodig?
• Brengt u het bedrijfsmodel van banken niet in gevaar?
• Gaat de digitale euro contant geld vervangen?
• Kan de digitale euro worden ingezet om mensen te controleren en hun privacy te schenden?

Ik zal deze vragen één voor één beantwoorden.

Digitaal contant geld

Ten eerste, waarom hebben we een digitale euro nodig? Het eenvoudige antwoord is: om de voordelen van contant geld naar digitale betalingen te brengen.

Contant geld heeft meerdere voordelen: het is ons soevereine geld, dat is uitgegeven door een EU-instelling: de Europese Centrale Bank. Het wordt overal in het eurogebied geaccepteerd. Het is gemakkelijk in gebruik, kosteloos en inclusief. En het beschermt de privacy. Uit onderzoek blijkt dat consumenten deze kenmerken waarderen.^[4]

We kunnen contant geld echter niet gebruiken om digitale betalingen te doen en dan dus ook niet profiteren van de voordelen ervan. Online betalingen zijn een goed voorbeeld. Deze betalingen zijn inmiddels goed voor ruim een derde van onze dagelijkse aankopen.

Het niet kunnen inzetten van contant geld voor online transacties, en digitale transacties in ruimere zin, beperkt de mogelijkheden en daarmee de vrijheid van consumenten om te beslissen hoe ze willen betalen.

Voor winkeliers komt dit neer op een zwakkere onderhandelingspositie en hogere kosten voor het accepteren van digitale betalingen, wat uiteindelijk resulteert in lagere marges voor hen en hogere prijzen voor consumenten.

De digitale euro is bedoeld om deze problemen aan te pakken door een digitale vorm van contant geld aan te bieden. En daar is vraag naar. In een door het Eurosysteem gehouden enquête gaf 66% van de Europeanen aan, nadat ze geïnformeerd waren over de digitale euro, interesse te hebben om deze te proberen^[5]. Winkeliers benadrukken ook het potentieel van de digitale euro om het accepteren van digitale betalingen voor hen gemakkelijker en goedkoper te maken.^[6]

Specifiek voor Europa is er echter nog een aanvullende, uiterst belangrijke reden: het ontbreken van een digitale vorm van contant geld brengt onze strategische autonomie in gevaar.

25 jaar na de invoering van de euro is er nog geen Europese betaaloplossing waarmee mensen hun dagelijkse betalingen overal in het eurogebied digitaal kunnen doen. Door de fragmentatie van de betaalmarkt is het eurogebied voor digitale retailtransacties afhankelijk van de ‘goedheid van externe partijen’. En we hebben harde feiten om dat te staven.

In 15 van de 20 eurolanden wordt er momenteel niet significant gebruikgemaakt van een binnenlandse oplossing voor digitale betalingen in winkels en ruim de helft van de landen in het eurogebied heeft geen algemeen geaccepteerde binnenlandse oplossing voor e-commercebetalingen.^[7] Zelfs de binnenlandse systemen die in sommige landen een Europees alternatief bieden, zijn voor grensoverschrijdende transacties binnen het eurogebied nog steeds afhankelijk van niet-Europese kaartsystemen. Op dit moment wordt twee derde van de kaarttransacties in het eurogebied afgewikkeld door internationale kaartsystemen.

We hebben dus een duidelijk probleem, waarvoor de digitale euro een duidelijke oplossing biedt. De digitale euro zal een digitale vorm van contant geld bieden die onze vertrouwde bankbiljetten en munten aanvult. Zo zorgen we dat betalingsverkeer, zowel fysiek als digitaal, altijd mogelijk is en we niet afhankelijk zijn van besluiten die buiten Europa worden genomen.

De digitale euro wordt een Europese digitale betaaloplossing op basis van een Europese infrastructuur. Alle door ons geselecteerde aanbieders zijn EU-onderdanen die onder zeggenschap staan van EU-onderdanen.^[8] Dit zal ervoor zorgen dat de euro de gemeenschappelijke rekeneenheid blijft, wat onze monetaire soevereiniteit beschermt, zelfs met de uitbreiding van stablecoins – die momenteel meestal in vreemde valuta luiden – en ongedekte crypto’s.

Behoud van bedrijfsmodellen van banken en verbetering van hun betaaldiensten

Ik zal nu ingaan op de gevolgen voor banken. Met de digitale euro kunnen banken hun bedrijfsmodel behouden en hun betaaldiensten verbeteren.

Vanaf het begin hebben we voorzien dat de digitale euro via banken zou worden verspreid. Banken spelen immers een sleutelrol in de financiering van de economie van het eurogebied en in de doorwerking van het monetair beleid.

We hebben de digitale euro zodanig ontworpen dat banken hun rol als intermediair kunnen blijven spelen. Net als bij contant geld zal er geen vergoeding zijn op aangehouden digitale euro’s. Verder worden er saldoplafonds ingesteld om elk risico van buitensporige uitstroom van deposito’s te voorkomen, en wordt er voorzien in koppelingen naar commerciële bankrekeningen zodat bedragen ‒ ook grote ‒ soepel in digitale euro’s kunnen worden afgerekend. Onze recente technische beoordelingen bevestigen dat de invoering van de digitale euro de financiële stabiliteit niet zal ondermijnen.^[9]

Hoe zit het met de kosten en baten voor de betaalactiviteiten van banken?

Met internationale kaartsystemen verliezen banken vergoedingen. Met mobiele betaaloplossingen van big tech verliezen ze vergoedingen en data. En met de stablecoins van morgen, die geen saldolimieten kennen, zouden ze vergoedingen, data en stabiele retaildeposito’s mislopen.

Het vergoedingsmodel van de digitale euro is echter zo ingericht dat banken profiteren wanneer een betaling via een van deze oplossingen wordt vervangen door een transactie in digitale euro’s. Het Eurosysteem zal namelijk geen vergoedingen in rekening brengen voor het systeem en de afwikkeling. Dit levert besparingen op die banken en winkeliers onderling kunnen verdelen. Bovendien zal de onderhandelingspositie van banken ten opzichte van internationale kaartsystemen door de komst van de digitale euro verbeteren.

De digitale euro zal banken ook in staat stellen hun betaaldiensten te verbeteren en uit te breiden tegen lagere kosten. De digitale euro zal zorgen voor een open acceptatienetwerk en open standaarden die private Europese initiatieven, zoals Wero en de European Payments Alliance, kunnen benutten om hun commerciële aantrekkingskracht te vergroten en een pan-Europese schaalgrootte te bereiken.^[10] Daarnaast zullen deze dienstverleners de digitale euro eenvoudig kunnen integreren in hun bestaande betaaloplossingen, zoals digitale portemonnees, of als aanvulling aanbieden op fysieke kaarten (‘co-badging’).^[11]

Laat me nog eens herhalen: er is geen concurrentie tussen private en publieke oplossingen. We mikken juist op een wederzijds voordelige samenwerking die de strategische autonomie van Europa op de markt voor retailbetalingen haalbaarder en geloofwaardiger maakt.

Wat betreft de kosten hebben we vastgesteld dat de benodigde investeringen voor de digitale euro voor banken waarschijnlijk aanzienlijk lager zijn dan sommige externe studies suggereren, en over een periode van vier jaar zouden neerkomen op ongeveer 3,4% van het jaarlijkse budget voor IT-upgrades van belangrijke banken. De totale investeringskosten zullen naar verwachting in grote lijnen vergelijkbaar zijn met de geraamde kosten voor de Richtlijn betalingsdiensten (PSD2), en duidelijk lager dan die voor het gemeenschappelijk betalingsgebied voor de euro (Single Euro Payments Area ‒ SEPA).^[12]

Fysiek contant geld aanvullen, niet vervangen

Wat de zorgen over de toekomst van contant geld betreft, hebben we altijd duidelijk gezegd dat de digitale euro contant geld zal aanvullen – en niet vervangen – zodat iedereen kan kiezen hoe te betalen.

In overeenstemming met de contantgeldstrategie van het Eurosysteem, zetten we ons in om ervoor te zorgen dat biljetten en munten overal in het eurogebied beschikbaar en geaccepteerd blijven als betaal- en waardeopslagmiddel.

Contant geld is centralebankgeld: eurobankbiljetten worden door de ECB uitgegeven. We hebben er dus geen belang bij om te stoppen met het uitgeven van contant geld. Integendeel, dat behoort tot de kern van ons mandaat.

We werken momenteel zelfs aan de derde serie eurobankbiljetten. Het huidige ontwerpproces voor nieuwe eurobankbiljetten met verbeterde echtheidskenmerken toont aan dat de ECB zich volledig verbindt aan de toekomst van contant geld.

Ook zijn we uitgesproken voorstander van het versterken van de status van contant geld als wettig betaalmiddel. Dit is een essentieel onderdeel van het pakket voor de gemeenschappelijke munt van de Europese Commissie en zal de voordelen van contant geld, zoals ik die eerder schetste, behouden. We willen dat mensen contant geld kunnen blijven gebruiken, zowel in fysieke als in digitale vorm, en dat zij hierin keuzevrijheid hebben.

Beschermen van privacy en vrijheid

De digitale euro zal ook de privacy en vrijheid van de Europeanen beschermen. Zorgen over het gebruik van de digitale euro als instrument om mensen in de gaten te houden, zijn ongegrond.

Ten eerste biedt de offline functionaliteit van de digitale euro een vergelijkbare mate van privacy als contant geld: het geld beweegt van de ene portemonnee naar de andere, en de transactiegegevens zijn alleen bekend bij de betaler en de begunstigde. Behalve contant geld biedt geen enkele bestaande betaaloplossing een vergelijkbare mate van privacy.

Ten tweede zal het Eurosysteem de betaler en de begunstigde van online betalingen niet kunnen identificeren. We gebruiken geavanceerde technologie om alle gegevens te pseudonimiseren en te versleutelen, en we zullen geen persoonlijke informatie zien, alleen codes voor de betaler, de begunstigde en het bedrag. Alleen hun bank kan deze codes aan identiteiten koppelen. Zelfs voor deze codes en bedragen zullen zeer strikte regels gelden over wie ze mag gebruiken om het systeem te laten werken. En we zorgen ervoor dat dit gecontroleerd kan worden.

We zullen onder toezicht staan van onafhankelijke gegevensbeschermingsautoriteiten om te waarborgen dat we EU-wetgeving inzake gegevensbescherming naleven. We willen dat zij onze activiteiten kunnen volgen, en dat iedereen weet dat we ons aan ons woord houden. We blijven ook openstaan voor toekomstige privacybevorderende technieken, zodat we meer geavanceerde technologieën kunnen toepassen zodra deze gereed zijn voor gebruik – geen overbodige luxe in een systeem dat elke dag een miljard transacties moet verwerken.

Ten derde zullen banken controles blijven uitvoeren om fraude, het witwassen van geld en terrorismefinanciering te voorkomen.

Ten vierde zal de digitale euro nooit programmeerbaar geld zijn: het gebruik ervan kan niet worden beperkt tot vooraf bepaalde doeleinden. Met andere woorden: het zal geld zijn zonder ingebouwde beperkingen met betrekking tot waar, wanneer of waarvoor het kan worden gebruikt.

Tot slot: niemand wordt gedwongen de digitale euro te gebruiken, het wordt gewoon een extra betaalmogelijkheid. Wie zich daarover nog zorgen maakt, zal fysiek contant geld of andere betaalmiddelen kunnen blijven gebruiken.

De digitale euro zal vergelijkbaar zijn met fysiek contant geld, maar dan digitaal. Europeanen zullen meer betalingsvrijheid krijgen dankzij de extra optie voor digitale betalingen die ze overal in het eurogebied kunnen gebruiken.

Realiseren van de digitale euro

Het daadwerkelijk realiseren van de digitale euro hangt af van zowel de wetgevende als technische paraatheid.

De wetgeving zal een sleutelrol spelen bij het veiligstellen van de voordelen van de digitale euro. Met name de verplichte distributie en status van wettig betaalmiddel zijn essentieel om te waarborgen dat de digitale euro voor iedereen toegankelijk is en geaccepteerd wordt voor elke digitale betaling. Bovendien vullen de online en offline functionaliteiten van de digitale euro elkaar aan. Zo wordt het gebruiksgemak van digitale betalingen gecombineerd met de schokbestendigheid en toegankelijkheid van contant geld, waardoor de digitale euro in elke situatie kan worden gebruikt, zowel voor e-commerce als in afgelegen gebieden zonder netwerkverbinding.

Aan onze kant zullen we technisch klaar zijn voor de potentiële uitgifte van de digitale euro. Voortbouwend op wat we tot dusver hebben gedaan^[13], zal de nieuwe fase van het project voor de digitale euro zich richten op het opbouwen van de nodige technische capaciteit. De Raad van Bestuur van de ECB besluit pas definitief of de digitale euro al dan niet wordt uitgegeven nadat de wetgeving is vastgesteld. Als de Europese medewetgevers de verordening betreffende de invoering van de digitale euro in de loop van volgend jaar zouden vaststellen, kunnen vanaf medio 2027 een proefproject en initiële transacties worden uitgevoerd, en zou de digitale euro in 2029 klaar kunnen zijn om voor het eerst te worden uitgegeven.

Conclusie

Dit brengt mij tot de conclusie.

De invoering van de digitale euro is niet slechts een technische onderneming – dit is een cruciale, toekomstgerichte stap om ervoor te zorgen dat centralebankgeld in dienst blijft staan van Europeanen in een wereld die steeds digitaler wordt.

De digitale euro zal eurobankbiljetten en -munten aanvullen, en zo de voordelen van contant geld naar digitale betalingen brengen. Hierdoor zal het eurogebied beschikken over een universeel geaccepteerd, digitaal betaalmiddel dat door een centrale bank is uitgegeven. En het wordt voor private Europese oplossingen makkelijker om meer mensen te bereiken.

Consumenten, winkeliers en banken hebben er allemaal baat bij. Bovendien zal de Europese afhankelijkheid van niet-Europese dienstverleners afnemen, wat de veerkracht, autonomie en economische veiligheid van Europa versterkt. Hoe langer we wachten, hoe langer het duurt voordat deze voordelen zichtbaar worden.

De ECB zal het wetgevingstraject blijven ondersteunen met technische inbreng en transparante updates blijven verstrekken over de voortgang met ons project voor de digitale euro. Om die reden hebben we vandaag als bijlage bij mijn betoog aanvullend ondersteunend materiaal gepubliceerd.

Ik dank u voor uw aandacht.