Znaczenie niezależności EBC
12 stycznia 2017
EBC musi być niezależny politycznie, aby dobrze wykonywać swoje główne zadanie, jakim jest utrzymywanie stabilności cen. Na tej niezależności opiera się system monetarny strefy euro.
Dlaczego niezależność banku centralnego jest tak ważna?
Banki centralne nie zawsze były niezależne, ale z czasem wyraźnie nasiliło się dążenie do uwolnienia polityki pieniężnej od bezpośrednich wpływów politycznych. Zarówno teoria, jak i praktyka potwierdzają, że niezależnemu bankowi centralnemu łatwiej jest utrzymać inflację na niskim poziomie.
Strzegąc stabilności cen, banki centralne tworzą podwaliny zdrowej i stabilnej gospodarki. Gdyby rządy miały bezpośrednią kontrolę nad bankami centralnymi, politycy mogliby jej nadużywać do własnych celów: tak sterować stopami procentowymi, aby krótkoterminowo pobudzić wzrost gospodarczy, lub wykorzystywać środki banku centralnego do finansowania populistycznych programów. W dłuższej perspektywie byłoby to fatalne dla gospodarki.
Dlatego aby mieć pewność, że EBC będzie działał w interesie wszystkich obywateli Europy, od początku nadano mu pełną niezależność. Jego mandat jest jasno i ściśle określony w Traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej jako utrzymywanie stabilności cen w strefie euro. Dzięki temu EBC może prowadzić politykę pieniężną, która sprzyja wzrostowi gospodarki i zatrudnienia w Europie.
Główne filary niezależności EBC
Ramy instytucjonalne wspólnej polityki pieniężnej chronią EBC przed wszelkimi naciskami politycznymi. Jego niezależność opiera się na pięciu filarach, wymienionych w Statucie Europejskiego Systemu Banków Centralnych i Traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.
Niezależność instytucjonalna
Traktat stanowi, że EBC nie może zwracać się o instrukcje do instytucji, rządów i innych organów ani żadnych instrukcji od nich przyjmować. Także rządy państw członkowskich i inne instytucje unijne nie mogą wywierać wpływu na organy decyzyjne EBC.
Niezależność osobista
Statut chroni osobistą niezależność członków Zarządu EBC. Są oni wybierani na nieodnawialną ośmioletnią kadencję i mogą zostać usunięci ze stanowiska jedynie w przypadku poważnego uchybienia. Pozwala im to podejmować odpowiedzialne i obiektywne decyzje.
Niezależność funkcjonalna i operacyjna
W statucie nadano EBC wszelkie uprawnienia konieczne do osiągnięcia głównego celu, jakim jest stabilność cen. Dlatego właśnie wyłączne kompetencje do prowadzenia polityki pieniężnej strefy euro ma Eurosystem. Ponadto EBC nie może bezpośrednio udzielać pożyczek sektorowi finansów publicznych. W ten sposób jest chroniony przed naciskami innych organów publicznych.
Niezależność finansowa i organizacyjna
Aby jeszcze bardziej ograniczyć możliwości wywierania wpływu na Eurosystem przez podmioty zewnętrzne, zarówno EBC, jak i krajowe banki centralne mają własne środki finansowe i dochody. Ponadto statut stanowi, że EBC może samodzielnie określić swoją strukturę organizacyjną. Dzięki takiej autonomii Eurosystem jest w stanie należycie wykonywać wszystkie swoje zadania.
Niezależność prawna
EBC ma także osobowość prawną. Dzięki temu może w razie potrzeby egzekwować swoje prawo do niezależności przed Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej.
Jak EBC rozlicza się ze swoich działań?
Niezbędną przeciwwagą dla niezależności banku centralnego jest odpowiedzialność demokratyczna, rozumiana jako obowiązek rozliczania się z podejmowanych działań. Dlatego EBC przedstawia i uzasadnia swoje decyzje obywatelom UE i wybranym przez nich przedstawicielom. Prezes EBC uczestniczy między innymi w kwartalnych wysłuchaniach przed Komisją ds. Gospodarczych i Walutowych Parlamentu Europejskiego. Posłowie do Parlamentu mogą również kierować do EBC pytania pisemne.
Jak EBC rozlicza się ze swoich działań?Pięć filarów niezależności EBC pozwala mu prowadzić autonomiczną i skuteczną politykę pieniężną. Jednocześnie szczegółowe zasady rozliczania się przez EBC ze swoich zadań są gwarancją jego odpowiedzialności demokratycznej. Dzięki temu EBC może realizować swój najważniejszy cel, jakim jest utrzymanie stabilności cen, i działać w interesie obywateli strefy euro i europejskiej gospodarki.